Świat odbieramy za pomocą zmysłów. Bodźce płynące ze świata zewnętrznego są odbierane i przekazywane do odpowiednich części układu nerwowego, który z kolei ma za zadanie je zinterpretować i odpowiedzieć na nie. Właściwe działanie tego układu na każdym etapie, określamy integracją sensoryczną. Każdy z nas jest świadomy posiadania zmysłu dotyku, smaku, wzroku i słuchu. Nie każdy z nas uświadamia sobie jednak, że posiadamy jeszcze dwa inne zmysły, uznawane razem ze zmysłem dotyku za podstawowe. Jest to zmysł równowagi i czucia głębokiego. Zmysł równowagi (przedsionkowy) wykształca się dobrze już w życiu płodowym. Odpowiedzialny jest za utrzymanie równowagi, świadomość pozycji ciała, ruchu gałek ocznych, głowy i ciała. Czucie głębokie (propriocepcja) to odbieranie informacji płynących z mięśni i ścięgien. Układ ten odpowiada za precyzyjne ruchy, właściwe napięcie mięśniowe. Układ przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy to trzy podstawowe układy sensoryczne. Ściśle współpracują ze sobą oraz z innymi układami sensorycznymi – słuchem, wzrokiem. Praca tych wszystkich układów połączonych skomplikowanym układem zależności, stanowi o naszym prawidłowym funkcjonowaniu w środowisku. Dzięki ich właściwie połączonej pracy jesteśmy w stanie odpowiednio odbierać bodźce, przetwarzać je i na nie odpowiadać. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu któregoś z układów sensorycznych mogą skutkować następującymi zaburzeniami:
- nieprawidłowym napięciem mięśniowym
- problemami z koncentracją uwagi
- zbyt dużą ruchliwością
- niezgrabnością ruchową
- problemami z opanowaniem nowych umiejętności ruchowych takich jak jazda na rowerze
- problemami w czynnościach precyzyjnych takich jak pisanie, cięcie, rysowanie, nawlekanie
- problemami z opanowaniem umiejętności czytania i pisania
- nadwrażliwością na dotyk manifestującą się unikaniem niektórych ubrań, zabaw w piasku, zabaw plasteliną
- unikaniem huśtawek, zjeżdżalni, karuzeli lub nadmiernym poszukiwaniem tego typu zabaw
- unikaniem miejsc zatłoczonych
- nadwrażliwością na hałas
- unikaniem niektórych smaków
- unikaniem obcinania włosów, paznokci
- nadwrażliwością na światło.
Jak rozpoznać zaburzenia SI
Żeby stwierdzić zaburzenia integracji sensorycznej, należy przeprowadzić diagnozę. Jednak objawy zaburzeń są możliwe do rozpoznania przez rodziców i nauczycieli. Mogą to być: zaburzenia napięcia mięśniowego (najczęściej zbyt niskie napięcie)
- szybka męczliwość
- niezgrabność ruchowa
- słaba koordynacja ruchowa
- problemy z manipulacją, posługiwaniem się sztućcami, nożyczkami
- nieprawidłowy chwyt kredki, długopisu
- trudności w nauce czytania lub pisania
- trudności w koncentracji
- unikanie zabaw grupowych
- wycofywanie się z kontaktów społecznych
- trudności z wysłuchiwaniem poleceń
- problemy z nauką jazdy na rowerze
- unikanie zabaw na huśtawce, karuzeli lub nadmierne poszukiwanie takich zabaw
- nadwrażliwość na światło
- nadwrażliwość na dźwięki
- unikanie zabaw plasteliną, malowania palcami
- unikanie dotykania niektórych faktur, np. piasku
- trudności w próbowaniu nowych potraw
- trudność w założeniu nowych ubrań
- zaburzenia mowy.
Pojedynczy objaw nie musi być wskazaniem do diagnozy. Jednak już kilka z nich może być wyraźną wskazówką i dziecko powinno mieć wykonaną pełną diagnozę zaburzeń integracji sensorycznej.
Diagnoza SI
Diagnoza Integracji Sensorycznej składa się z kilku części:
- Wywiad z rodzicami – terapeuta zadaje rodzicom szereg pytań dotyczących przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka w niemowlęctwie, przebytych chorób, problemów zdrowotnych dziecka.
- Kwestionariusze – rodzice są proszenie o wypełnienie szczegółowych kwestionariuszy, które pozwalają uzupełnić wyniki diagnozy. Pamiętajmy, że to rodzic najlepiej zna swoje dziecko i jest jego najlepszym obserwatorem.
- Próby kliniczne – terapeuta prosi dziecko o wykonanie kilku prób, które maja za zadanie stwierdzić, czy u dziecka występują przetrwałe odruchy, jak wygląda jego napięcie mięśniowe, równowaga, praca oczu, koordynacja.
- Testy – dziecko powyżej 4 roku życia wykonuje testy, które maja pomóc określić jego koordynację, czucie ciała, dokładne czucie i pracę rąk. Testy są standaryzowane na warunki polskie (standaryzacji dokonał Pan Zbigniew Przyrowski) i pozwalają na dość dokładne porównanie umiejętności dziecka w stosunku do jego grupy wiekowej.
- Podsumowanie diagnozy – rozmowa z rodzicami na temat wyników diagnozy i wniosków z nich płynących. Poszczególne wyniki są wyjaśniane i omawiane. Rodzice otrzymują również diagnozę na piśmie. Zawiera ona: dane z wywiadu, dane z kwestionariuszy, wyniki prób klinicznych, wyniki testów, wnioski, program terapii.
Diagnoza to trzy spotkania, które trwają około 60 minut każde. Pierwsze dwa to spotkania z dzieckiem i rodzicami – zbieranie wywiadu, przeprowadzanie prób i testów, trzecie spotkanie z rodzicami – omówienie diagnozy.
Tylko pełna diagnoza, zawierająca wszystkie opisane wyżej elementy, pozwala nam określić ewentualne zaburzenia integracji sensorycznej. Diagnoza, którą Państwo otrzymujecie, powinna również zawierać szczegółowe wyniki po to, aby inny terapeuta mógł z tej diagnozy korzystać i żeby w przyszłości istniała możliwość porównania wyników dziecka. Umożliwia to określenia postępów dziecka i pozwala Państwu na swobodny wybór terapeuty.
Na czym polega terapia ?
Terapia zaburzeń Integracji Sensorycznej polega na takim stymulowaniu układu nerwowego, aby dać mu możliwość właściwej pracy, czyli prawidłowego odbierania, przetwarzania i odpowiedzi na bodźce płynące ze środowiska i naszego ciała.
Kluczowe w terapii Integracji Sensorycznej jest nie wyuczanie zachowań. W tym celu ćwiczenia wykonywane przez dziecko dobiera się tak, żeby za każdym razem czymś się różniły. Zadania stawia się na granicy możliwości dziecka, jednak tak, żeby z wysiłkiem było w stanie je wykonać. W ten sposób dziecko poprawia nie tylko swoje funkcjonowanie fizyczne, ale staje się bardziej pewne swoich umiejętności, zyskuje poczucie własnej wartości i sprawstwa.
Terapia odbywa się na specjalnie wyposażonej sali terapeutycznej. Najważniejszą jej częścią jest sprzęt podwieszany. Służy on do stymulowania układu przedsionkowego i proprioceptywnego, czyli podstawowych układów sensorycznych. Jako jedyni w Polsce dysponujemy certyfikowanym sprzętem podwieszanym. Nasza sala jest wyposażona w wiele pomocy do stymulowania systemu dotykowego, słuchowego, wzrokowego.
Dla powodzenia terapii bardzo ważny jest dobry kontakt dziecka z terapeutą. Najlepsze efekty osiąga się, kiedy terapia jest w formie zabawy. Ważne jest również żeby terapeuta, bazując na swoim doświadczeniu, dostosowywał trudność zadań do poziomu dziecka i jego samopoczucia.
Terapia to nie tylko praca terapeuty z dzieckiem. W naszej poradni dbamy również o współpracę z rodzicami. Rodzice na bieżąco są informowani o postępach dziecka, mogą zawsze porozmawiać z terapeutą, zadać pytania. Rodzice swoimi działaniami wspierają proces terapeutyczny i zawsze jesteśmy gotowi im w tym pomagać.