Artykuły poradni

Geneza metody „Bon Depart”

Twórczynią metody była Thea Bagnet. Polska wersja metody „Bon Depart” czyli metoda dobrego startu została przedstawiona przez M. Bogdanowicz, H. Jaklewicz, W. Loebl w 1969 r. W polskiej wersji w porównaniu z oryginałem wprowadzono szereg nowych elementów: formę i układ ćwiczeń według własnego pomysłu, opracowano też nowe zestawy wzorów, do których dobrano polskie piosenki ludowe i dziecięce.

Zastosowanie

Ma ona dwojakie zastosowanie: w rehabilitacji i w profilaktyce. Może być stosowana w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym (aktywizując ten rozwój), jak i do dzieci o zaburzonym rozwoju (usprawniając nieprawidłowo rozwijające się funkcje).

Zastosowanie metody dobrego startu w profilaktyce:

• w ramach przygotowania dzieci do podjęcia nauki szkolnej - ćwiczenia przeprowadzane są w najstarszej grupie przedszkola oraz w ognisku przedszkolnym z dziećmi, które mają rozpocząć naukę szkolną
• w okresie poprzedzającym naukę czytania i pisania w klasie pierwszej, podczas lekcji, w formie zajęć śródlekcyjnych
• w celu usprawnienia motoryki uczniów młodszych klas szkolnych - w ramach np. zajęć W – F
• w procesie usprawniania manualnego młodzieży podejmującej szkolenie zawodowe - metoda Bon Depart jest tak wykorzystywana we Francji.

Zastosowanie w rehabilitacji

• dla dzieci globalnie opóźnionych w rozwoju psychomotorycznym - ćwiczenia mogą być włączane do programu szkół specjalnych;
• dla dzieci o dysharmonijnym rozwoju psychomotorycznym w celu usprawnienia funkcji percepcyjno - motorycznych u dzieci z: dysleksją, dysgrafią i dysortografią oraz zaburzeniami lateralizacji - w zespołach korekcyjno - kompensacyjnych na terenie szkoły
• dla dzieci, które przejawiają niewielkie zaburzenia zachowania na skutek zaburzeń dynamiki procesów nerwowych lub zaburzeń emocjonalnych.

Wobec dzieci z trudnościami w pisaniu i czytaniu metoda dobrego startu winna być stosowana jako jedna z wielu metod. Ma bowiem ona za zadanie uzupełnienie dotychczas stosowanych metod oddziaływania pedagogicznego o charakterze stymulującym i terapeutycznym, a nie zastępowanie nią dotychczasowych form pracy.

Struktura metody i przebieg zajęć

W metodzie tej występują 3 rodzaje ćwiczeń:

• ćwiczenia ruchowe (usprawnianie analizatora kinestetyczno – ruchowego);
• ćwiczenia ruchowo - słuchowe ( usprawnianie analizatora kinestytyczno - ruchowego i słuchowego);
• ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe (3 analizatory: kinestetyczny, ruchowy, słuchowy i wzrokowy).

Etapy w metodzie dobrego startu

1. Zajęcia wprowadzające
   1. Ćwiczenia orientacyjno - porządkowe np.:
      • marsz przy muzyce, zbiórka w szeregu, 2 szeregu ( ćwiczenia dyscyplinujące, koncentrujące uwagę na zajęciach);
      • ćwiczenia o charakterze musztry: postawa baczność, spocznij, wysunięcie prawej nogi, zwrot w lewo i prawo, w tył; ćwiczenia korekcyjne postawy ciała, ćwiczenia orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni;
      • różne sposoby powitania: podanie rąk, salutowanie, powitanie paluszków.
   2. Słuchanie przez dzieci w pozycji siad piosenki z magnetofonu lub śpiewu nauczycielki. Piosenka ta będzie towarzyszyła wszystkim ćwiczeniom wykonywanym podczas zajęć.
   3. Rozmowa z dziećmi na temat treści piosenki, obrazowanie treści ilustracjami; nauczyciel zwraca uwagę w odpowiedziach dzieci na to, czy zrozumiały treść piosenki, oraz na prawidłowość wymowy i sposób wypowiadania się, w razie potrzeby koryguje błędy i wyjaśnia niezrozumiałe wyrazy. Rozmowa to okazja do kształtowania słuchu fonematycznego, a w konsekwencji do wyodrębnienia ze zdań pojedynczych wyrazów, następnie sylab, głosek.
2. Zajęcia właściwe
   1. Ćwiczenia ruchowe
      • zabawa ruchowa np. lot jaskółki, zabawa w pociąg, chód bociana, kulawy wróbel, skacząca piłka

        W programie ćwiczeń ruchowych należy uwzględniać zasadę stopniowania trudności, od łatwych ćwiczeń do trudnych (najpierw motoryki dużej potem motoryki małej).

      • ćwiczenia ruchowe; relaksacyjne - zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego: może to być swobodny marsz, zaciskanie pięści i rozwieranie dłoni, ściskanie obu rąk i rozluźnienie ucisku. Napięcie mięśniowe przeszkadza w pisaniu powoduje usztywnienie stawu nadgarstkowego!
      • ćwiczenia usprawniające ruchy rąk, palców: idzie rak, idzie kominiarz po drabinie, kosi łapki, powitanie paluszków.
   2. Ćwiczenia ruchowo - słuchowe

      Do ćwiczeń ruchowych dołączamy element słuchowy t.j. piosenkę. Dzieci siedzą w ławce. Przed dzieckiem leży wałeczek z piaskiem w zasięgu ręki dziecka. Układ ręki: przedramię oparte o stół, pięść lub dłoń oparte na wałeczku. Podczas ćwiczeń dzieci uderzają (pięścią, dłonią lub opuszkami zgiętych palców w wałeczek) wystukując rytm śpiewanej piosenki. Najpierw zaczynamy od wałeczków a potem wprowadzamy woreczek.

   3. Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe

      Podstawę ćwiczeń stanowią wzory ruchowe.

      Hierarchia wzorów:

      • linie pionowe ( 1A, 1B);
      • linie pionowe i poziome (1C - 1G);
      • ukośne i łamane (2A - 2G);
      • figury geometryczne:
      • koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt (3A - 3G),
      • linie krzywe.(4A - 4G) - wymagają największej precyzji ruchów.

      Do wzorów dobrane są odpowiednie piosenki, których rytm zgodny z układem elementów wzoru.

      Ćwiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem (element ruchowy) wzorów graficznych (element wzrokowy) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy) i przebiegają według ustalonego schematu.

      Etapy ćwiczeń ruchowo - słuchowo - wzrokowych

      1. Próba samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki lub dobieranie wzoru do piosenki.
      2. Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia.
      3. Utrwalenie wzoru i jego powiązania z piosenką - wodzenie palcem po wzorze.
      4. Odtwarzanie wzoru różnymi technikami:
         • w powietrzu ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci), na podłodze - nogą,
         • na powierzchni stołu lub podłogi - palcem; na tackach z piaskiem - palcem,
         • na dużym arkuszu (papier pakowy, gumolit) lub na tabliczkach - kredą (węglem, kredkami woskowymi),
         • na kartce papieru z bloku rysunkowego - pędzlem, ołówkiem, kredką lub w zeszycie bez liniatury - ołówkiem,
         • w liniaturze zeszytu - ołówkiem (mazakiem, długopisem).

      Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe mają największe znaczenie w metodzie dobrego startu. Kształcą funkcje psychomotoryczne w sposób wszechstronny. Wzory graficzne przyswajane są polisensorycznie. W pierwszej fazie ćwiczeń obrazy wzrokowe są wzmacniane doznaniami dotykowymi i kinestetyczno - ruchowymi (wodzenie palcem po wzorze). Ćwiczenia rozwijają percepcję wzrokową (analiza i synteza wzrokowa) przez analizowanie elementów wzoru i syntetyzowanie ich w czasie odtwarzania. Ćwiczenia kształcą koordynację wzrokowo - ruchową w czasie odtwarzania wzorów graficznych za pomocą ruchów. Usprawniają motorykę kończyn: precyzję i koordynację ruchów (współdziałanie ręki i nogi). Ćwiczą też pamięć wzrokową, gdy dzieci odtwarzają z pamięci wzory graficzne o trudnej strukturze. Kształcą orientację przestrzenną ze względu na konieczność reprodukowania wzorów zorientowanych przestrzennie, zlokalizowanych przestrzennie, a ich elementów w strukturze wzoru. Także ze względu na zachowanie określonego kierunku ruchu przy kreśleniu wzoru i szlaczków (od lewej do prawej) i przy kreśleniu linii i okręgów ( góra - dół, lewa - prawa strona) utrwalają prawidłową orientację w przestrzeni.

3. Zakończenie zajęć
   

   Kończy się zabawą z piosenką. Mają te ćwiczenia charakter ruchowo - słuchowy. Polegają one na ilustrowaniu treści śpiewanej piosenki ruchami odpowiednio dobranymi pod kątem przydatności terapeutycznej, np. Nie chcę cię - zabawa, w której występuje podawanie na przemian prawej i lewej ręki - kształtowanie orientacji w schemacie ciała. Zajęcia muszą także dać odpoczynek, relaksację, rozładowywać napięcie emocjonalne.

   Sposób organizacji zajęć

   Stosuje się dwie formy: indywidualną i zespołową. Zajęcia indywidualne prowadzi się wówczas gdy dziecko ma poważne zaburzenia funkcji percepcyjno - motorycznnych i nie potrafi z tego powodu pracować w zespole; nie nadąża za grupą, wymaga wolniejszego tempa pracy, częstszych ćwiczeń i dłuższego czasu do ich opanowania.

   Liczebność zespołu

   Większa gdy mds stosujemy w celu przygotowania do nauki pisania i czytania dzieci bez zaburzeń rozwoju psychomotorycznego. W przedszkolu ćwiczenia prowadzone są więc jednorazowo z grupą 15 dzieci (połowa grupy). W szkole ćwiczenia mogą obejmować całą klasę. Gdy metodę dobrego startu stosujemy w terapii dzieci o zaburzonym rozwoju psychomotorycznym zespół nie powinien liczyć więcej uczestników niż 7 - 8 dzieci - bez względu na to, czy są one w wieku szkolnym (zespół korekcyjno - kompensacyjny) czy też przedszkolnym (grupa korekcyjna).

   Czas trwania zajęć

   W przedszkolu odbywają się raz w tygodniu i trwają 20 minut z grupą 5 - latków, a 30 min. z grupą 6 - latków. Zajęcia w zespole terapeutycznym z dziećmi w wieku

szkolnym mającymi trudności w czytaniu i pisaniu mogą trwać pełną godzinę lekcyjną - 45 minut i należy je organizować także 1 raz w tygodniu.

LITERATURA

1. Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego Startu. WSiP, Warszawa 1965.