Doradztwo zawodowe

Trzy typy informacji potrzebne do podjęcia właściwej decyzji o wyborze szkoły

O sobie

• Zainteresowania
• Uzdolnienia
• Umiejętności
• Cechy charakteru
• Samoocena
• Temperament
• Wartości
• Stan zdrowia

O zawodach

• Charakterystyka zawodu
• Wymagania zawodu - predyspozycje osoby i przeciwwskazania
• Wykształcenie
• Zapotrzebowanie na rynku pracy
• Wynagrodzenie

O szkołach

• Typy szkół i typy klas
• Opinnie o szkole
• Dalsze perspektywy po ukończeniu szkoły
• Zajęcia dodatkowe
• Dostęp do internetu
• Baza lokalowa
• Ilość uczniów

O sobie

"Jeśli nie wiesz dokąd idziesz, pewnie tam nie dojdziesz."
Winston Groom

Wiesz już, że aby zmaksymalizować trafność decyzji o wyborze szkoły ponadpodstawowej – czeka Cię praca polegająca na zbieraniu informacji w 3 kluczowych obszarach. Wśród nich – obszar Ja – gruntownej wiedzy na temat własnej osoby jest punktem wyjścia. Właśnie od niego warto zacząć i należy zrobić to jak najszybciej. Dlaczego w takiej kolejności? Znając siebie, będzie Ci łatwiej dokonać rozeznania w zawodach, czy też w wybranych szkołach. Będziesz wiedział, które możesz brać pod uwagę, a o których lepiej z różnych względów zapomnieć. Zaoszczędzisz tym samym czas, który jak pewnie wiesz, jest bardzo cenny, zwłaszcza w Twoim wieku…

O sobie samym...

Co kryje się pod hasłami, o których sporo na tej stronie? Jesteś właśnie w miejscu przeznaczonym do ich wyczerpującego, mam nadzieję, wyjaśnienia. Pamiętaj, że placówki doradcze posiadają narzędzia, które służą do bliższego poznania każdego komponentu Twojego obszaru Ja. Zachęcam Cię do skorzystania z tej możliwości.

ZAINTERESOWANIA - wszystko to, co lubisz robić, czemu lubisz poświęcać wolny czas

• wszystko to, w zakresie czego chcesz pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności (o których poniżej) i czynisz to: zainteresowania mają moc motywowania Cię do działań w stronę obiektu Twoich zainteresowań
• przedmioty szkolne, których nauka jest dla Ciebie przyjemnością i nierzadko możesz wykraczać w tym celu poza program szkolny 
• zainteresowania można podzielić na edukacyjne (przedmiotami szkolnymi – np. matematyczne, biologiczno-chemiczne, językowe) i zawodowe (danymi zawodami czy też branżami np. techniczne, społeczne, medyczne) – warto je odkryć i porównać (czy i w jakim zakresie zainteresowania przedmiotami szkolnymi przekładają się na kształtujące się zainteresowania zawodowe).

UZDOLNIENIA

• wszystko to, czego uczysz się szybko i masz w tym zakresie najlepsze wyniki
• wszystko, co sprawia Ci łatwość w zakresie zdobywania wiedzy lub wykonywania pewnych czynności, a efekty są lepsze w porównaniu z innymi (nawet mimo niesprzyjających warunków – np. hałasu, zmieniającego się często nauczyciela, czy Twojej nieobecności w szkole…)
• jeśli posiadasz jakieś uzdolnienia, które można określić jako wybitne – prawdopodobnie masz do czynienia z talentem: jeśli posiadasz jakiś talent, warto go odkryć zwłaszcza przed wyborem zawodu!
• uzdolnienia mogą wiązać się z różnymi dziedzinami, formami działalności czy też przedmiotami szkolnymi, jak np. uzdolnienia techniczne, przyrodnicze, społeczne czy też matematyczne, językowe, plastyczne.

UMIEJĘTNOŚCI

• wszystko to, co umiesz robić – innymi słowy wszystko, co potrafisz wykonać (niekoniecznie szybko i z najlepszym rezultatem – co przypisać można uzdolnieniom)
• mogą to być umiejętności nabyte w toku nauki w szkole, ale nie tylko -np. pisanie wypracowań, gra na pianinie, obsługa komputera
• mogą to być też umiejętności określane jako interpersonalne - współpraca w grupie, umiejętność nawiązywania kontaktu z innymi, umiejętność niesienia pomocy innym, umiejętność rozwiązywania problemów między ludźmi
• każdy posiada jakieś umiejętności, są one różnorodne.

CECHY CHARAKTERU

• charakter (osobowość) to wszystkie Twoje cechy, które „pokazujesz światu” w swoim zachowaniu, usposobieniu, stylu bycia
• przejawia się w Twoim zachowaniu wobec innych, w Twoim stosunku do obowiązków, nauki i pracy oraz w Twoim stosunku do siebie samego (czyli samoocenie, o której poniżej)
• przykładowe cechy: koleżeński, uprzejmy, wyrozumiały, prawdomówny, sprawiedliwy, słowny, a także: pracowity, systematyczny, obowiązkowy, punktualny, zdyscyplinowany, oszczędny
• pamiętaj także o swoich cechach negatywnych (wady – rzecz ludzka, jednak w pewnych sytuacjach mogąca wpływać zarówno na wybór szkoły, jak też zawodu: np. niesystematyczność - odkładanie zazwyczaj spraw na ostatnią chwilę może być poważnym utrudnieniem w nauce w jednym z najlepszych LO w mieście, czy studiowaniu np. medycyny).

SAMOOCENA

• to ocena samego siebie, która obok wiedzy o sobie składa się na obraz siebie
• tworzy się na podstawie wszelkich informacji, jakie otrzymujesz od otoczenia na temat własnej osoby oraz na podstawie informacji, które sam posiadasz, zdobywasz na temat własnej osoby
• w efekcie: to stopień, w jakim akceptujesz samego siebie oraz oceniasz swoje możliwości pod każdym względem
• to właśnie od samooceny zależy, czy swoje możliwości oceniasz adekwatnie (samoocena adekwatna) czy też ich nie doceniasz (samoocena zaniżona) lub nawet przeceniasz (samoocena zawyżona) – idąc dalej tym tropem - będzie to wpływać na Twój wybór szkoły: jeśli Twoja samoocena jest np. zaniżona, prawdopodobnie nie spróbujesz nawet wybrać szkoły, o której marzysz, z obawy przed niepowodzeniem w rekrutacji, zaś jeśli przeceniasz swoje możliwości możesz wybrać szkołę/szkoły, do których niestety nie uda Ci się dostać.
• najbardziej korzystną formą samooceny (nie tylko ze względu na rolę w wyborze szkoły, ale też dla Twojego ogólnego dobrego samopoczucia) - jest samoocena adekwatna, realna.

TEMPERAMENT

• to nasz styl funkcjonowania na co dzień, który „pokazujemy” otoczeniu poprzez tempo, siłę i trwałość naszych reakcji – zachowań: innymi słowy to nasz styl reagowania
• jest w dużej mierze wrodzony, tzn raczej nie ma tendencji do zmiany (jak np. zainteresowania)
• ludzie różnią się cechami temperamentu, zostały stworzone różne typologie temperamentu, do których warto sięgnąć przy wyborze szkoły
• już teraz jesteś w stanie określić, czy jesteś osobą opanowaną, czy wybuchową, czy możesz pracować długo i jednostajnie, czy też w takiej sytuacji szybko się męczysz i niecierpliwisz, czy pracujesz szybko, czy też powoli, czy potrafisz skupić się tylko na jednym zajęciu, czy też możesz jednocześnie skupiać uwagę na kilku czynnościach, czy chciałbyś pracować raczej w jednym miejscu, czy też być przynajmniej w paru miejscach w ciągu swojego dnia pracy.

WARTOŚCI

• wszystko to, co jest dla Ciebie ważne, cenne i motywuje Cię do podejmowania działań w tym kierunku – a więc stanowi też cel Twoich dążeń
• w zakresie wyboru zawodu wartością może być dla Ciebie:
  
  • prestiż zawodu
  • wysokie zarobki
  • kierownicze stanowisko
  • praca w dużym mieście
  • praca dająca możliwość podróżowania
  • w zakresie wyboru szkoły wartość może dla Ciebie stanowić:
    
    • prestiż szkoły
    • przygotowanie do matury czy też zawodu
    • oferta nauki języków obcych
    • odległość od Twojego miejsca zamieszkania

Zachęcam Cię do zastanowienia się nad własnymi wartościami i stworzenia własnej hierarchii wartości – gdyż przy wyborze szkoły/zawodu ważną rolę odgrywa również to, która wartość jest dla Ciebie najważniejsza, która nieco mniej, a która jeszcze w mniejszym stopniu: np. gdy w ogóle nie ma dla Ciebie znaczenia odległość szkoły od Twojego miejsca zamieszkania, prawdopodobnie możesz śledzić również oferty szkół na terenie powiatu.

STAN ZDROWIA

• w kontekście wyboru przyszłej profesji ma bardzo ważne znaczenie, gdyż każdy zawód wymaga innych predyspozycji, również zdrowotnych
• najwięcej wymagań pod względem stanu zdrowia stawiają Szkoły Branżowe I stopnia – oferujące zawody m.in.:
  
  • wymagające bardzo dobrej kondycji fizycznej i wytrzymałości, gdyż mogą wiązać się wysiłkiem fizycznym, pracą w pozycji stojącej, pracą w trudnych warunkach
  • wymagające dobrego wzroku, słuchu, zmysłu równowagi
  • wymagające dobrej sprawności układu oddechowego, krążenia, nerwowego
• konieczne jest, abyś znał swój stan fizyczny i zdrowotny, przebyte choroby, skłonności do chorób i posiadane wady
• pomocą w tym zakresie posłuży Ci lekarz rodzinny oraz w dalszej kolejności lekarz medycyny pracy.

Przykładowe pytania, jakie możesz sobie zadać - o sobie

Obszar: Ja

• Jakie przedmioty szkolne lubię najbardziej i najchętniej się ich uczę? Dlaczego?
• Jakich przedmiotów uczę się najszybciej?
  PAMIĘTAJ: ZAINTERESOWANIA ≠ UZDOLNIENIA! (choć mogą się pokrywać)
• Z jakich przedmiotów mam najlepsze oceny? Warto, abyś miał też rozeznanie w przedmiotach, które sprawiają Ci trudność (pozwoli to odrzucić pewne pomysły wyboru danej klasy czy zawodu – w sytuacji, gdy kilka pomysłów jednocześnie chodzi Ci po głowie)
• Czy uczęszczam na jakieś szkolne koła zainteresowań?
• Co lubię robić w czasie wolnym?
• W czym jestem dobry?
• Jakie cechy charakteru posiadam i w jakim zawodzie mogą mi się przydać?
• Jak oceniam swoje możliwości? Realnie? Nie doceniam? Przeceniam?
• Jaką jestem osobą pod względem stylu bycia: spokojną, zrównoważoną, czy też dynamiczną, energiczną, ciągle w ruchu?
• Czy preferuję pracę indywidualną, czy pracę w grupie?
• Co jest dla mnie ważne: studia, praca zawodowa, wysokie zarobki, prestiżowe stanowisko, stanowisko kierownicze, założenie własnej firmy, praca polegająca na ciągłym kontakcie z ludźmi, czy też raczej przy obsłudze sprzętu, maszyn (przykładów wartości jest naprawdę wiele…)
• Jaki jest mój stan zdrowia? Czy choruję na jakieś choroby przewlekłe, czy jestem alergikiem? (pewne schorzenia mogą być przeciwwskazaniem do wykonywania określonych zawodów – o tym decyduje zwykle lekarz medycyny pracy, do którego wybierzesz się już wkrótce – jeszcze przed złożeniem dokumentów – w przypadku wyboru technikum lub szkoły zawodowej, lub też oddziału sportowego czy wojskowego w liceum ogólnokształcącym).

O zawodach

„Nie ma pracy, która nie zawierałaby w sobie radości, tajemnic i zachęty”
Władimir Lindeberg

Mając 15 lat możesz już wybrać zawód. Jeśli po ukończeniu Szkoły Podstawowej chcesz uczyć się konkretnego zawodu, możesz wybierać spośród oferty Technikum i Szkoły Branżowej I stopnia. Jest ona różnorodna, zarówno pod kątem specyfiki zawodów, jak też pod kątem związanych z nimi wymagań. Co zrobić, żeby wybrać taki zawód, który jest dopasowany właśnie do Ciebie - właśnie do Twoich możliwości? Co zrobić, aby wykonywanie zawodu było przyjemnością, nie zaś koniecznością? Zawodów jest bardzo dużo. Pamiętaj, że obecny rynek pracy skłania do zmiany pracy około 4-5 razy w ciągu życia. Może temu towarzyszyć zmiana zawodu czy też specjalności (przekwalifikowanie się). To dalsze perspektywy. Tymczasem bardzo łatwo wybrać zawód tylko pod wpływem innych ludzi, tylko z racji na bliskość szkoły względem miejsca zamieszkania, czy też tylko pod wpływem samego wyobrażenia na jego temat. Pamiętaj: wyobrażenia często nie odpowiadają rzeczywistości… Są przeważnie źródłem błędnych decyzji. To, co jest ciekawe dla Twoich przyjaciół, niekoniecznie może odpowiadać Tobie. Każdy jest inny. Inny wybór – nie znaczy gorszy. Najważniejsze, aby to był Twój wybór.
Zbierz informacje, zastanów się i wybierz zawód, który będzie dla Ciebie źródłem satysfakcji!

Przykładowe pytania, jakie możesz sobie zadać o zawodach

Obszar: Zawody

• Jakie wykształcenie jest potrzebne, aby pracować w tym zawodzie?
• Jakie czynności wykonywane są w ramach danego zawodu?
• Jakimi narzędziami się posługuje?
• Jakie wymagania oraz przeciwwskazania cechują dany zawód?
• W jakich miejscach możesz pracować w tym zawodzie?
• Jaki charakter ma praca – grupowy czy indywidualny?
• Czy praca wiąże się z podróżami służbowymi? Jak często?
• Czy praca wymaga dyspozycyjności? W jakim wymiarze?
• Czy praca wymaga zdobycia dodatkowych kwalifikacji, uprawnień?
• Jakie są zawody pokrewne?
• Jakie są możliwości awansu?
• Jakie jest zapotrzebowanie na ten zawód na rynku pracy?
•  Jakiego wynagrodzenia możesz się spodziewać w tym zawodzie?

O szkołach

"Tylko ludzie wykształceni są wolni"
Epiktet

Czeka Cię wybór szkoły ponadgimnazjalnej. Co możesz zrobić aby Twoja decyzja była trafna? Zastanów się nad tym co wiesz o szkołach? Czy znasz ofertę szkół ponadgimnazjalnych w Twoim mieście i regionie? Jakie bierzesz pod uwagę? Od ilu punktów przyjmowano do danej szkoły? Jakiego języka obcego chcesz uczyć się od podstaw, a jaki chciałbyś kontynuować?...

Te i inne pytania powinieneś sobie zadać. Pamiętaj! Podjęcie decyzji o wyborze szkoły ponadgimnazjalnej wiąże się w Twoim przypadku z wyborem trzech szkół oraz dowolnej liczby oddziałów (klas) w tych szkołach. Ważne jest ich odpowiednie ustawienie w podaniu.

Schemat szkolnictwa

Alternatywny opis schematu szkolnictwa

1. Przedszkole
   1. Szkoła podstawowa (8 lat nauki)
      1. Liceum ogólnokształcące (4 lata nauki) od IX 2019
         1. Matura
            • Szkoła wyższa
         2. Szkoła policealna
      2. Technikum (5 lat nauki) od września 2019 zakończone egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe
         1. Matura
            • Szkoła wyższa
         2. Szkoła policealna
      3. Branżowa szkoła 1 stopnia (3 lata nauki) zakończone egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe
         1. Branżowa szkoła 2 stopnia (2 lata nauki) od września 2020
            1. Matura
               • Szkoła wyższa
            2. Szkoła policealna
         2. Liceum ogólnokształcące dla dorosłych
            1.  Matura
               • Szkoła wyższa
            2. Szkoła policealna
   2. Szkoła podstawowa dla dorosłych
      
      1. Liceum ogólnokształcące dla dorosłych
         1.  Matura
            • Szkoła wyższa
      2. Kwalifikacyjny kurs zawodowy jako pozaszkolna forma krztałcenia ustawicznego skierowana do osób, które ukończyły 18 rok życia.